Een praktische gids voor Vlaamse ontwerpers, inrichters en installateurs. 

Of je nu een kantoorrenovatie uittekent, een retailconcept ontwikkelt, een zorgomgeving ontwerpt of een villa inricht. Licht doet meer dan ‘verlichten’. Het bepaalt hoe mensen zich voelen, werken, kijken, kopen én functioneren in een ruimte. Toch blijft verlichting in projecten helaas vaak een sluitpost. Verlichtingsproducten worden gekozen op het einde, ‘op het zicht’, of op basis van aankoopprijs. Het gevolg? Te weinig licht, te veel licht, storende reflecties, vermoeide ogen, hogere energiekosten of nog erger, niet voldoen aan de geldende normen.

Daar komt een lichtstudie binnen. Een lichtstudie vertaalt jouw ontwerp, functie en beleving naar meetbare én haalbare lichtprestaties. Het is de brug tussen concept en techniek. Voor (interieur)architecten, kantoorinrichters, retaildesigners en installateurs in Vlaanderen is het geen luxe maar een ontwerpinstrument.

Wij zien verlichting niet als los product, maar als integraal onderdeel van het project. Een goede lichtstudie zorgt ervoor dat je ontwerp tot zijn recht komt, gebruikers comfortabel werken én je technisch, energetisch en normatief sterk staat.

Wat is een lichtstudie?

Een lichtstudie, of verlichtingsstudie, is een technisch onderbouwde analyse en simulatie van de verlichting in een ruimte of gebouw. Het doel van een lichtstudie is het vooraf exact in kaart brengen welk lichtniveau, welke lichtverdeling, welke armaturen en welke instellingen nodig zijn om het gewenste resultaat te bereiken.

Concreet bestaat een lichtstudie uit:

• Een digitaal (3D-) model van de ruimte, bijvoorbeeld in DIALux.
• Ingevulde parameters zoals: afmetingen, hoogtes, reflectiewaarden, posities, looplijnen en zones.
• Keuze van armaturen, met bijhorende data (LDT bestanden).
• Berekeningen van onder andere luxwaarden, gelijkmatigheid, verblindingsgraad (UGR), lichtverdeling en eventueel energieverbruik.

Het resultaat is dus geen gok, maar een onderbouwd antwoord op vragen als:

• Is er voldoende licht op de werkplekken volgens de norm?
• Is de kans op verblinding beperkt?
• Is de verlichting gelijkmatig genoeg, zonder donkere hoeken?
• Past de lichtkleur bij de functie en sfeer?
• Hoeveel armaturen zijn er écht nodig?
• Wat betekent dit voor het verbruik op lange termijn?

Een lichtstudie helpt jou als professional om keuzes te maken, en onderbouwen, op basis van data in plaats van gevoel. Dat maakt je ontwerp sterker én beter verdedigbaar richting opdrachtgevers.

Waarom is een lichtstudie belangrijk?

Voor professionals die projecten ontwerpen, uitvoeren of begeleiden biedt een lichtstudie drie grote voordelen. Kwaliteit, compliance en controle.

Comfort en visuele kwaliteit

Een ruimte kan er in een plan fantastisch uitzien, maar in de praktijk hard, vlak of net donker aanvoelen. Met een lichtstudie zie je op voorhand of werkplekken voldoende en gelijkmatig verlicht zijn. Of mensen niet recht in de lichtbron kijken (UGR-beheersing) en of er een goede balans is tussen functioneel licht en sfeerverlichting. Dat is belangrijk in allerlei projecten zoals kantoren, scholen, zorgomgevingen, retail, hospitality, industrie en residentiële projecten. Te weinig licht leidt tot vermoeidheid en fouten, te veel of slecht verdeeld licht zorgt voor onrust, verblinding en een labaratorium sfeer. Een lichtstudie maakt deze effecten zichtbaar vóór de bouw of renovatie.

Voldoen aan normen en regelgeving

In professionele omgevingen volstaat ‘het voelt oké’ niet. Je hebt te maken met normen zoals NBN EN12464-1 (binnenverlichting van werkplekken) en NBN EN12464-2 (buiten en industriële omgevingen) waarin minimale lichtniveaus, gelijkmatigheid en verblindingslimieten vastliggen. Deze zijn richtgevend voor onder andere kantoren, scholen, productiehallen en parkeergarages.  Met een lichtstudie toon je aan dat het ontwerp voldoet aan de vereiste luxwaarden, rekening houdt met onderhoudsfactoren (zoals veroudering en vervuiling) én dat armaturen correct gekozen en gepositioneerd zijn. Voor opdrachtgevers, preventieadviseurs en controleorganen is dit een sterk signaal. Het lichtontwerp is geen nattevingerwerk, maar normconform onderbouwd.

Energie, budget en lange termijn

Verlichting is een structurele kostenpost. Zonder lichtstudie zie je vaak twee extremen. Allereerst overbelichting, te veel armaturen, te hoge vermogens en onnodig verbruik. Of onderbelichting, te weinig licht, later bijplaatsen, extra kosten en uiteindelijk klachten. Met een lichtstudie bereken je precies hoeveel armaturen nodig zijn, welke lichtbronnen en drivers efficiënt zijn, wat het geschatte energieverbruik is en welke oplossingen helpen om toekomstige normen en comfort te blijven halen. Zeker in combinatie met led, slimme sturingen en hoge LB-waarden maakt een verlichtingsstudie zichtbaar hoeveel je bespaart over 5, 10 of 15 jaar in plaats van alleen naar de aankoopprijs te kijken.

Hoe verloopt een lichtstudie?

Een goede lichtstudie vertrekt nooit vanuit ‘we hangen wat armaturen op en zien wel’. Ze ontstaat uit een doordacht proces waarin techniek, normering en beleving samenkomen. Zeker in professionele omgevingen zoals kantoren, retail, industrie, zorg en hospitality, helpt een lichtstudie om vooraf slimme keuzes te maken in plaats van achteraf problemen op te lossen.

Intake en context

Alles begint met vragen. Wat gebeurt er in de ruimte? Wie gebruikt ze? Hoe lang per dag? Welke sfeer wil je neerzetten? Zijn er eisen vanuit normeringen, welzijn of merkidentiteit? Tijdens deze fase brengen we ook de bestaande situatie in kaart. Plattegronden, hoogtes, materialen, aanwezige verlichting, daglichttoetreding en technische beperkingen. Hoe concreter de input, hoe beter de lichtstudie. Wil jij een verkennend gesprek aanvragen met Lixero? Neem vrijblijvend contact op.

Visuele en functionele analyse

Daarna kijken we naar de functie per zone. Een landschapskantoor vraagt iets anders dan een vergaderruimte. Een toonbank in een winkel heeft andere accenten nodig dan een magazijnpad. In deze fase bepalen we onder andere de gewenste verlichtingsniveaus (luxwaarden), verdeling tussen basislicht, accentlicht en eventueel decoratief licht. Daarnaast worden aandachtspunten zoals verblinding (UGR), lichtkleur (Kelvin), kleurweergave (CRI), reflecties en contrast bepaald. Voor onze projecten stemmen we dit af op relevante normen en richtlijnen. Hierbij vertalen we alles naar de praktijk, wat voelt aangenaam, veilig en functioneel voor de gebruiker en opdrachtgever?

Berekeningen en simulaties

Met de verzamelde gegevens en wensen maken we een digitale verlichtingsstudie, hiervoor werken wij met DIALux. Hierin berekenen hoeveel licht er op werkvlak, vloer en wanden terechtkomen en hoe egaal of contrastrijk het licht verdeeld is. Maar ook wat de impact is van armatuurkeuze, posities, optieken en lichtkleuren en of de oplossing voldoet aan zowel de technische eisen als de visuele verwachtingen. We optimaliseren de armatuurselectie waar mogelijk, dus minder armaturen, met een betere efficiëntie (energiebesparing) en een betere lichtbeleving. Zonder in te leveren op comfort of normering. Dit is het moment waarop je verrassingen voorkomt. In plaats van ‘we hopen dat het goed uitkomt’, zie je zwart-op-wit of een ontwerp correct zit.

Rapport en onderbouwing

Een professionele lichtstudie eindigt met een helder rapport. Dit biedt inzicht in posities, luxniveau’s, lichtrendement en verbruik inclusief visualisaties en eventuele onderbouwingen richting bouwbeheer, architect of (eind)klant. Zo wordt een lichtstudie geen theoretisch document maar een bruikbaar werkdocument dat risico’s verkleint en kwaliteit verhoogt.

In de praktijk

Zoals je nu weet is een lichtstudie geen luxeproduct. Het is een praktisch instrument dat in veel verschillende sectoren directe meerwaarde biedt. En precies daar ligt de kracht voor professionals.

Lichtstudie voor kantoren

Een kantoor lichtstudie loopt al snel tegen bekende problemen aan. Te weinig licht op werkplekken, te veel contrast met buitenlicht, storende verblinding door schermreflecties of armaturen die ‘in de ogen prikken’. Met een lichtstudie toets je of de lichtniveaus aansluiten bij de richtlijnen voor kantoorwerkplekken. Voorkom je dat het lichtniveau na enkele jaren onder de gewenste luxnorm zakt, bijvoorbeeld door armaturen met lage LB-waarde. En combineer je visueel comfort, energiezuinigheid en uitstraling.

Bijvoorbeeld: Een open office in Antwerpen met veel daglicht aan de gevel en donkere zones in het midden. Een lichtstudie toont waar je indirect licht toevoegt, waar je armaturen dimbaar maakt en hoe je verblinding beperkt. Het resultaat is minder klachten, betere concentratie en een langere levensduur van de installatie. Wil je meer weten hoe je een kantoor gezond verlicht? Lees het in ons artikel.

Lichtstudie voor retail en horeca

In winkels en horeca draait alles om beleving, routing en presentatie. Te fel licht maakt een ruimte kil, te weinig licht doet producten en details verdwijnen. Een lichtstudie helpt om accenten te leggen op dat wat belangrijk is, zoals producten, displays en tafels. Een goede combinatie te maken tussen algemene verlichting en sfeerverlichting. Schappen, paskamers en kassa’s correct uit te lichten. En om typische fouten te voorkomen, zoals witte vlekken op de vloer en te donkere eettafeltjes.

Bijvoorbeeld: Een modezaak in het hart van Gent. Met een lichtstudie stem je lichtkleur, CRI en accentverlichting af op de stoffen en materialen. Je zorgt dat de paskamers flatterend licht hebben en dat de etalage opvalt en mensen naar binnen trekt, zonder voorbijgangers te verblinden.

Lichtstudie voor industrie en logistiek

In productiehallen, magazijnen en distributiecentra liggen de eisen hoger op het vlak van veiligheid, betrouwbaarheid en onderhoud. Hoge montagehoogtes maken het vervangen van armaturen duur en complex. Een goede lichtstudie zorgt voor voldoende licht op werkzones, rijroutes en stellingen. Daarnaast voorkom je zo schaduwen in gangpaden en op labels en helpt het bij de keuze voor robuuste armaturen met goede LB-waarden en hoge efficiëntie. Tot slot integreer je in een verlichtingsstudie noodverlichting, sensoren en lichtsturing.

Bijvoorbeeld: Een magazijn van 12 meter hoog, hierbij toont de studie aan dat kwalitatieve high bays met een hoge LB-waarde (duurder in aanschaf) op termijn goedkoper zijn dan een goedkopere oplossing met sneller lichtverlies, extra armaturen en frequentere vervanging.

Lichtstudie voor (woon)zorg

Bij woonzorgcentra, assistentiewoningen of andere zorgomgevingen ligt de focus op veiligheid, herkenbaarheid en kwaliteit voor bewoners die extra aandacht verdienen. In een lichtstudie wordt rekening gehouden met hogere lichtniveaus in ‘verkeerzones’ en leefruimtes, beperking van verblinding en hinderlijke reflecties. Maar ook zachte overgangen tussen licht en donker en herkenbare rustige verlichting rond kamers, badkamers en eventuele nachtrisico’s. Zo voorkom je valrisico’s, desoriëntatie en onrust en verbeter je de kwaliteit van leven.

Lichtstudie in onderwijs en publieke gebouwen

In scholen, bibliotheken en andere openbare gebouwen moet verlichting veelzijdig zijn. Leren, werken, presenteren en ontmoeten in één gebouw. Met een lichtstudie stem je het licht af op verschillende activiteiten, zorg je voor goede lees- en lesomstandigheden zonder vermoeide ogen, integreer je dimbare oplossingen waarmee je meerwaarde biedt en houd je rekening met duurzaamheid en total cost of ownership.

Technische basis van een lichtstudie

Een lichtstudie klinkt creatief, maar in de kern is het ook hard rekenen. In dit hoofdstuk loepen we door de belangrijkste technische begrippen die in elke professionele lichtstudie terugkomen. Zo weet je precies wat er achter de cijfers en kleurrijke visualisaties schuilgaat.

Lux (verlichtingssterkte)

De basis van elke lichtstudie is verlichtingssterkte, uitgedrukt in lux (lx). Dit geeft aan hoeveel licht op een bepaald oppervlak terechtkomt, bijvoorbeeld een bureau, toonbank of werktafel. Bij een lichtstudie berekent de ontwerper niet alleen het gemiddelde lux-niveau, maar ook of die waarden haalbaar blijven over de tijd. Dat gebeurt met een onderhoudsfactor, waarin onder andere vervuiling, veroudering en LB-waarde worden meegenomen. Zo vermijd je dat het project bij oplevering ‘net genoeg’ heeft en een paar jaar later onder de norm zakt.

Voorbeelden:
– Kantoor: typisch 500 lux op het werkvlak
– Vergaderruimte: 300 tot 500 lux
– Retail: 300 tot 1000 lux, afhankelijk van de zone en beleving
– Magazijnpaden: 150 tot 200 lux, orderpickzones vaak hoger

Gelijkmatigheid

Niet alleen de hoeveelheid licht telt, maar ook hoe egaal dat licht verdeeld is. Dit noemen we gelijkmatigheid. Een ruimte met 500 lux in het midden en 120 lux in de hoeken voelt al gauw onrustig en onprofessioneel aan. In een lichtstudie wordt daarom gekeken naar de verhouding tussen minimale en gemiddelde lux om zo donkere zones te voorkomen, vooral langs looproutes, wanden en werkplekken. Voor kantoren, scholen en andere professionele omgevingen is een goede gelijkmatigheid essentieel voor comfort, veiligheid en een rustige indruk.

UGR (verblinding)

Te fel licht, opvallende spots of zichtbare lichtpunten zorgen voor verblinding. Dat leidt tot knijpen met de ogen, vermoeidheid en in het slechtste geval tot klachten bij gebruikers of klanten. Daarom wordt in een lichtstudie vaak de UGR-waarde berekend. Deze waarde geeft aan hoe storend de verlichting kan zijn in een bepaalde kijkrichting. De richtlijn voor kantoren, volgens EN 12464-1 is UGR <19 op werkplekken. In een goede lichtstudie kiest men armaturen, posities en optieken die het licht sturen in plaats van laten schijnen in het gezicht.

CRI en TM-30 (kleurweergave)

Licht beïnvloedt hoe materialen, producten, tinten en signage eruitzien. Hier speelt de kleurweergave een hoofdrol. De Color Rendering Index (CRI) dukt uit hoe natuurgetrouw kleuren overkomen ten opzichte van referentielicht. Voor professionele toepassingen ligt CRI >80 vaak als minimum. Maar in retail, zorg, hospitality en high-end kantoren is CRI >90 sterk aan te raden. Daarnaast is er de TM-30, een modernere methode die meer kleuren en nuances meeneemt dan enkel CRI. Vooral relevant voor projecten waar kleurkritiek werk plaatsvindt of merkidentiteit erg belangrijk is. In een lichtstudie wordt gecontroleerd of de gekozen armaturen voldoende kleurkwaliteit bieden voor de functie van de ruimte. Een modezaak met veel verschillende kleuren kleding verwacht nu eenmaal iets anders dan een stockruimte gevuld met dozen.

Kelvin (kleurtemperatuur)

De kleurtemperatuur (in Kelvin) bepaalt of licht warm, neutraal of koel aanvoelt. In een lichtstudie wordt per zone bekeken welke kleurtemperatuur het beste past bij: 1. de functie, bijvoorbeeld werken of ontspannen, wachten of kopen. 2. het interieur, met de materialen, kleuren maar ook daglichtinval. 3. de gewenste beleving, bijvoorbeeld warm, zakelijk, industrieel of juist creatief.

Veelgebruikte kleurtemperaturen

• 2700K: Warm en gezellig, veel gebruikt in horeca en sfeerzones
• 3000K en 3500K: Balans tussen sfeer en functionaliteit, veel gebruikt in retail
• 4000K: Fris en helder, vaak in kantoren en soms in retail
• 5000K en hoger: Zeer koel, eerder voor specifieke technische omgevingen

Lumen per watt (energie efficiëntie)

In een lichtstudie kijk je niet alleen hoeveel licht nodig is maar ook hoeveel energie daarvoor nodig is. Hierbij zijn de volgende parameters belangrijk: Lumen (lm) de totale lichtstroom van een armatuur. Watt (W)het opgenomen vermogen van een armatuur. Lumen per Watt (lm/W) de efficiëntie van de verlichting, hoe hoger hoe beter. Moderne ledverlichting combineert een hoge lichtopbrengst met laag verbruik. Met de studie wordt duidelijk wat het totale systeemvermogen is, wat de verwachten energiekosten wordt en hoeveel er bespaard wordt. Zo kan je als ontwerper of installateur een onderbouwde keuze maken tussen verschillende oplossingen, in functie van E-peil, duurzaamheid, TCO of certificeringen.

LB-waarde (levensduur)

Met de juiste verlichting kun je jaren vooruit. Daarom houden we in een lichtstudie altijd rekening met prestaties op lange termijn. Hierbij is de LB-waarde een belangrijke parameter. De L-waarde staat voor lumenbehoud en weergeeft het percentage wat van de oorspronkelijke lichtopbrengst overblijft na een bepaald aantal branduren, bijvoorbeeld L80 of L90. De B-waarde geeft aan welk deel van de leds dit niveau minstens haalt, bijvoorbeeld 10%. Bijvoorbeeld een armatuur met L80B10 >50.000h levert na 50.000 branduren 90% van de leds nog minstens 80% lichtoutput. Dit is belangrijk voor normtoetsingen over de hele levensduur en onderhoudsplanning, vooral bij armaturen die geplaatst worden op minder toegankelijke plaatsen zoals in een hoge hal.

Veelgemaakte fouten zonder lichtstudie

Een lichtconcept op basis van gevoel of mooi beeld lijkt soms verleidelijk. Maar zonder onderbouwde lichtstudie sluipen er al snel fouten in het ontwerp. Fouten die je pas ontdekt bij oplevering, keuring of als gebruikers beginnen te klagen. We zetten de meest voorkomende valkuilen op een rij, zodat jij ze in je project vermijdt.

Keuze enkel op basis van looks of prijs

Een slank profiel, mooie armatuurkleuren en een scherpe prijs. Armaturen verleiden vaak visueel of financieel. Maar wie enkel daarop selecteert mist de essentie. Zonder lichtstudie weet je niet hoeveel licht het armatuur écht geeft op het werkvlak, of je voldoende armaturen hebt voor de ruimte, of de armaturen efficiënt genoeg zijn voor je energie-ambities en of je binnen de normen blijft, zowel nu als over een aantal jaar. Het gevolg? Bij de oplevering lijkt alles oké, maar in gebruik blijkt het lichtbeeld ongelijk, te zwak of juist te fel. Een lichtstudie dwingt je om verder te kijken dan het prijskaartje of de catalogusfoto en maakt de vertaalslag naar praktijk.

Te weinig aandacht voor verblinding en reflectie

Zonder berekende reflectiewaarden en doordachte positionering ontstaan er vaak verblindingssituaties. Spots die recht in de ogen schijnen aan de receptie, downlights boven beeldschermen of pinapparaten die reflecties veroorzaken of armaturen met zichtbare ledpunten boven tafels. Gebruikers ervaren dit als ‘hard licht’, maar de oorzaak ligt meestal in een gebrek aan voorbereiding. Een professionele lichtstudie onderzoekt kijkrichtingen, reflecties op schermen, glanzende vloeren en glaspartijen. Zo ontwerp je licht dat aanwezig is, zonder te overheersen.

Geen rekening houden met veroudering en onderhoud

Bij veel projecten wordt er helaas enkel gerekend met de initiële lichtopbrengst. In de praktijk verouderen leds, vervuilt het armatuur, verkleuren oppervlakken en verandert de ruimte. Zonder onderhoudsfactor in de studie start je vaak precies op de normgrens en zak je binnen enkele jaren onder de vereiste grenzen. Hierdoor moet er sneller vervangen of bijgeplaatst worden, wat uiteindelijk meer kost. Een lichtstudie integreert dit allemaal in een berekening. Zo ontwerp je voor de volledige levensduur en dus niet alleen voor de dag van de oplevering.

Onlogische lichtbeelden en onrustige ruimtes

Een veelgezien symptoom van ontwerpen zonder studie is een lichtbeeld dat niet klopt met de ruimte. Bijvoorbeeld donkere hoeken, looproutes zonder duidelijke geleiding, overbelichte zones naast sfeervol bedoelde plekken en plafonds vol willekeurige geplaatste spots zonder ritme. Dit oogt onrustig, onprofessioneel, voelt oncomfortabel en doet afbreuk aan architectuur en interieur. In een lichtstudie kijk je altijd naar het totaalbeeld, dus licht als onderdeel van het ontwerp, afgestemd op lijnen, volumes, materialen en functies.

Conclusie

Een goede lichtstudie is geen luxe of extra stap ‘voor erbij’, maar een belangrijk onderdeel van elk professioneel project. Je voorkomt hiermee onderbelichte werkplekken, verblinding van gasten, energieverspilling, normafwijkingen en discussie achteraf. Je onderbouwt jouw keuze met cijfers, in plaats van gevoel en laat opdrachtgevers en gebruikers zien dat je erover hebt nagedacht.

Voor jou als architect, (interieur)ontwerper, lighting designer of installateur betekent dat vooral rust in het proces. Je gebruikt de lichtstudie als technisch én visueel kompas. Het helpt je om materialen, armaturen, budget en sfeer op elkaar af te stemmen. En je tackelt toekomstige problemen al op plan-niveau. Geen verrassingen bij oplevering, geen extra rondes omdat het licht ’toch anders aanvoelt’.

Jouw lichtstudie, onze expertise

Bij Lixero werken we dagelijks op deze manier. Onze eigen design afdeling maakt lichtstudies voor kantoren, retail, industrie, hospitality, zorg, onderwijs en residentiële projecten. Afgestemd op de werkelijkheid van de ruimte én de normeringen die gelden. Als je wil, koppelen we daar naadloos de volgende stappen aan zoals ondersteuning in productkeuze, levering van kwaliteitsarmaturen en eventuele installatie en inregeling.

Kort gezegd, jij ontwerpt en realiseert. Wij zorgen dat het licht klopt. Heb je een project op tafel liggen waarbij je zeker wil weten dat het licht technisch, visueel en toekomstbestendig goed zit? Neem vrijblijvend contact op.