Elektrische Klasse van verlichting
Kies je armaturen, dan kijk je waarschijnlijk naar lumen, kleurtemperatuur en IP-waarde. Maar één eigenschap bepaalt direct het veiligheidsniveau van je installatie: de elektrische klasse (ook wel veiligheidsklasse). Maar wat zegt de elektrische klasse over de verlichting? Die klasse vertelt welke beschermingsmaatregelen een armatuur heeft tegen elektrische schok en hoe je het moet aansluiten. In dit artikel leggen we compact én technisch correct uit wat Klasse I, II en III betekenen, wanneer je welke gebruikt, en hoe je veelgemaakte fouten voorkomt. We sluiten af met concrete voorbeelden uit de praktijk.
Elektrische klasse is géén IP-klasse
De elektrische klasse gaat over schokbeveiliging. De IP-klasse gaat over stof- en waterdichtheid. Je kunt dus een Klasse II armatuur met IP65 hebben (dubbel geïsoleerd én spat-/straalwaterdicht), of een Klasse I armatuur met IP20 (geaard, maar alleen stofbescherming). Het zijn verschillende lagen in dezelfde veiligheidslasagne.
| Klasse | Beveiligingsprincipe | Aansluiting aarde | Voedingsspanning | Typische toepassing | Symbool |
|---|---|---|---|---|---|
| I | Basisisolatie + protective earth (PE) | Ja | Netspanning (230 V AC) | Metalen behuizingen, industrieel, kantoor | PE-symbool (aardklem) |
| II | Dubbele/versterkte isolatie | Nee | Netspanning (230 V AC) | Kunststof behuizing, downlights, wand-/plafondarmaturen | Dubbele vierkant (double insulation) |
| III | SELV-voeding (veilig extra lage spanning) | Nee | Typisch ≤ 50 V AC / ≤ 120 V DC* | Tuin, badkamerzones (afh. NEN 1010), vitrines | Klasse III-symbool |
* SELV-definitie: een galvanisch gescheiden, veilig extra lage spanning die geen gevaarlijke schok veroorzaakt onder normale omstandigheden.
Normkader: De definities van beschermingsklassen komen uit IEC 61140 (bescherming tegen elektrische schok) en zijn in de armatuurnorm EN/IEC 60598-1 uitgewerkt voor verlichting.
Elektrische Klasse I
Elektrische Klasse I is geaarde zekerheid op netspanning. Wanneer kies je dit? Gebruik Klasse I bij armaturen met geleidende (metalen) delen die je kunt aanraken, vooral in industrie, parkeergarages, tijdelijke bouwverlichting en veel kantoorarmaturen met metalen body. De behuizing is via de PE-geleider permanent verbonden met aarde. Bij een inwendige fout vloeit de foutstroom weg via PE en schakelt je beveiliging (zekering/automaat/RCD) af.
Houd hierbij rekening met:
- Altijd drie-aderig aansluiten (fase, nul, PE).
- Gebruik een RCD/aardlek voor aanvullende bescherming, zeker in omgevingen met verhoogd risico.
- Let bij renovatie op: vervang je Klasse I-armatuur niet zomaar door Klasse II als de installatie-eisen (KI/inspectie, gelijkpotentiaal) op PE vertrouwen.
In de praktijk
Een metalen high-bay in een magazijn is meestal Klasse I. Aarden is hier logisch: de behuizing is stevig, maar geleidbaar; PE zorgt voor veilige automatische uitschakeling bij een fout.
Elektrische Klasse II
Elektrische Klasse II is dubbel geïsoleerd en er is geen aarde nodig. Veiligheidsklasse II is ideaal als je geen aardleiding beschikbaar hebt of kunststof behuizingen gebruikt (downlights, plafonnières, railspots). Dankzij dubbele of versterkte isolatie raakt spanning bij een enkelvoudige fout niet de aanraakbare delen.
Herkenning en montage
- Te herkennen aan het dubbele vierkant symbool
- Tweepolige aansluiting volstaat (L/N)
- Let op doorvoeren en accessoires. Behoud de isolatieklasse (bv. klemmen en doorvoerfittingen die klasse II ondersteunen)
In de praktijk
Een kunststof downlight in een winkelplafond: Klasse II. Je bespaart PE-bekabeling, verkleint het risico op aardlusproblemen en je voldoet aan schokveiligheid door constructie.
Elektrische Klasse III
Elektrische Klasse III is veilig en hoort bij extra lage spanning (SELV). Dit gebruik je waar extra schokveiligheid voorop staat of directe aanraking waarschijnlijk is: tuinverlichting, vitrines, onderkasten, kinder- of zorgomgevingen, en (afhankelijk van NEN 1010-zones) nabij water. Voeding via een SELV-driver/trafo die galvanisch scheidt en een veilige lage spanning levert.
Houd hierbij rekening met:
- De driver bepaalt mede de klasse van het systeem. Een 230 V → SELV-driver buiten het armatuur kan betekenen: driver Klasse II, armatuur Klasse III.
- Houd spanningsval in de DC-bedrading kort en secties voldoende dik.
- In natte zones gelden specifieke zone-eisen (raadpleeg NEN 1010; wij adviseren per project).
In de praktijk
Een 24 V tuin-spikelight rond een pad: Klasse III voorkomt schokgevaar bij beschadigde kabels of vocht. Combineer met IP65/67 voor waterdichtheid.
Veelgemaakte misvattingen
IP65 is toch veilig genoeg?
Nee. IP zegt niets over schokbeveiliging. Een IP65-armatuur kan Klasse I óf Klasse II/III zijn. Beoordeel beide: IP voor omgeving, klasse voor elektrische veiligheid.
Het symbool doet er niet toe
Juist wel. Het dubbele vierkant (Klasse II) betekent geen PE aansluiten. Het PE-symbool op een Klasse I klem moet wel worden aangesloten. Klasse III herken je aan het III-symbool en vereist een SELV-bron.
Elke LED-driver maakt het armatuur Elektrische Klasse II
Onjuist. De combinatie van armatuurconstructie én driver bepaalt de systeemklasse. Een metalen armatuur op 230 V met interne driver is vaak Klasse I. Een kunststof 230 V armatuur kan Klasse II zijn. Een 24 V armatuur achter een SELV-driver is Klasse III
Selecteren in de praktijk
Zo maak jij de juiste keuze!
Kantoor
Je wilt comfort en conformiteit met NEN-EN 12464-1 (lichtniveaus). Qua veiligheidsklasse kies je vaak tussen:
Klasse I (veel lineaire of metalen opbouwarmaturen): PE verplicht.
Klasse II (kunststof downlights/inlegarmaturen): geen PE.
Let op levensduur en onderhoud, dus kies kwalitatieve drivers. Bij retrofit kan de overzet van een Klasse I naar II of omgekeerd aanpassingen in bekabeling/controle vereisen.
Industrieel magazijn
Hoge montagehoogtes betekenen: elke vervanging kost geld (hoogwerker). Daarom kiezen we vaak robuste Klasse I high-bays (met PE en thermisch beheer) of SELV-systemen voor lokale verlichting. Het doel is veilig, onderhoudsarm en voorspelbaar.
Buiten en natte omgevingen
Combineer de elektrische klasse met IP-waarde. Een tuinpad: Klasse III (SELV) met IP65/67 is logisch. Een onderdoorgang met metalen wandarmaturen: vaak Klasse I met goede corrosiebescherming en PE.
Checklist
Snel bepalen welke klasse past?
Materiaal behuizing: metaal (overweeg Klasse I) of volledig isolerend (Klasse II)?
Omgeving: droog, vochtig, buiten = combineer met juiste IP.
Aanraakbaarheid/risico: publiek, kinderen, water = Klasse III/SELV kan wenselijk zijn.
Installatiebeschikbaarheid: is PE aanwezig? Zo nee, dan Klasse II of III.
Besturing/driver: externe SELV-driver maakt het armatuurdeel Klasse III; het geheel moet consistent ontworpen zijn.
Sparren over een project?
Werk je aan een ontwerp, bestek of retrofit en wil je zeker weten dat je veiligheidsklasse, IP-keuze en driverconfiguratie kloppen? Onze lichtspecialisten denken graag mee, van productselectie tot opleverdocumentatie.
Neem contact op met Lixero voor een praktisch advies op basis van norm, omgeving én gebruik.